İstanbul’da “Muhaceret” konulu önemli bir sempozyum yapıldı. Belki duymayanlar olabilir düşüncesiyle köşemizde bahsetmeyi gerekli gördük.

Muhaceret, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde "1- Göç, 2- Yaşamakta olduğu ülkeden yabancı bir ülkeye uzun veya kısa süreli yerleşmek için gitme" şeklinde tarif edilmektedir.

Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Derneği ile İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü iş birliğinde düzenlenen “Uluslararası Türk Halklarının Muhaceret Edebiyatı Sempozyumu” 23-24 Kasım 2023 tarihlerinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde yapıldı. Türk ve Azerbaycan milli marşlarının okunmasının ardından başlayan sempozyumun açılış konuşmalarını İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Osman Bülent Zülfikar, Azerbaycan Cumhuriyeti Milletvekili Prof. Dr. Rafael Hüseynov ile İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Mustafa Balcı yaptı. Irak Türkmen Cephesi Kerkük Milletvekili Erşat Salihi, sempozyuma vidyo mesaj gönderdi. İki gün süren toplantıda bilim adamları göçün insanlık üzerindeki etkisi, edebiyata yansıması, şiirler ve romanlarda nasıl yer aldığı gibi konularda görüşlerini belirttiler. Birkaç bildiriyi örnek verelim.

*

Zeki Velidi Togan oturumunda Lefke Avrupa Üniversitesi'nden Doç. Dr. Nazim Muradov, 'Kıbrıs Türk Muhaceret Şiirinde Milli Müzik Türleri’nden bahsederken Şair Osman Türkay örneğini sundu.

Doç. Dr. İzzetullah Zeki "Güney Türkistan (Afganistan) Türklerinin Göç ve Edebî Kültürel Faaliyetleri" başlıklı bildirisinde Güney Türkistan'dan bahsetti. Orada yaşayan on milyon Türk'ün sorunlarına değindi. Orasının "Mevlânâ'nın, Ali Şir Nevâi'nin yurdu olduğunu" anımsattı.

*

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ümit Akın, Karabağ oturumunda  "Muhaceretten Bir Ses: Müslim Oğuz ve 'Hoşçakal Karabağ' Hikâyesi" üzerine bilgi verirken, Kırım oturumunda Uluslararası Vizyon Üniversitesi’nden Doç. Dr. Atilla Jorma Bilge Şair Mehmet Sadık Aran'ı tanıttı.

*

İsmail Gaspıralı oturumunda İstanbul Atatürk Anadolu Lisesi edebiyat öğretmeni Dr. Hayri Ataş "Muhacerette Bir Âlim: Selim Refik Refioğlu'nun Edebiyat Tarihi ve Araştırmalarına Katkıları" üzerine bildiri sundu. Uluslararası Vizyon Üniversitesinden Sevil İrevanlı "Mehmet Sadık Aran'ın Finlandiya'daki Siyasi Faaliyetleri ve Turancılık Ülküsü" hakkında sunum yaptı.

Dil bilimci, Dr. Yusuf Gedikli,  "Halife Altay ve Kazak Göçünü Anlattığı 'Estelikterim (Anılarım)' Eseri" hakkında bildiri sundu.

Halife Altay’ın dilinin Doğu Türkistan Kazakçası olduğunu belirten Gedikli, “Doğu Türkistan ve Moğulistan Kazakçası c’lidir. Yani Kazak edebî dilindeki j yerine c kullanılır.” dedi.

Eserin Türk Latin alfabesiyle yazıldığını anlatan Gedikli, şöyle konuştu: “Altay eserini destan (Kazakçası dastan) türünde yazdığını bildirir. Bilindiği üzere destanın başlıca özelliği içinde kahramanlık unsurlarını taşımasıdır. Ayrıca olağanüstü olaylar içermesi ve manzum olması gerekir. Bu bakımdan Altay’ın eserinin destan özelliklerini taşıdığı görülür. Çünkü zaten savaşa savaşa göçmektedirler; yani kahramanlık göstermektedirler. Bunun yanında dünyanın en yüksek dağlarını aşmak zorundadırlar ve aşmışlardır. Yani olağanüstülük de vardır. Son olarak eser manzumdur. Özetle H. Altay’ın anılarına verdiği destan ifadesi bu bakımdan yersiz sayılmaz.”

Yusuf Gedikli konuşmasında, destanın bir anlamının  “bir şeyi uzun boylu hikâye etmek” olduğunu, Halife Altay’ın yapıtının bu açıdan destan özelliği taşıdığını sözlerine ekledi.

Esen kalın.