Tatar Türklerinden Tamurbek Devletşin’in kaleme aldığı makalelerden oluşan “SSCB’de Cilt Lekesi Türkler” adlı yapıtı, Sovyetler Birliği dönemi ve burada yaşayan Türkler hakkında bilgi vermektedir.
Türk tarihi üzerine yazdığı eserler ve yaptığı çalışmalarla tanınan Sebahattin Şimşir’in hazırladığı kitap Post yayınlarından Ocak 2019’da çıktı.
Şimşir, kitabı tanıtırken, 1930 sonrası Rusya’da yaşanan ‘Büyük Kırgın’ sonrası ülkelerini bir şekilde terk eden Türk Dünyası aydınlarının bir kısmının bugün unutulmakla karşı karşıya olduğunu belirterek şöyle diyor: “Dünün bayraktarlığını yapan şahsiyetlerin unutulmaması için onların verdiği mücadelelerin kaleme alınması ve yayınlarının yeni basımları yanında dergi sayfalarında tozlanan makalelerinin bir araya getirilerek yayınlanması bir kadirşinaslık olarak değerlendirilmelidir. İşte Tamurbek Devletşin de bu aydınlarımızdandır.”
Şimşir, Devletşin’in 11 makalesinin bir araya getirilerek yayınlanmasının iki amacı olduğunu belirterek sözlerini şöyle sürdürüyor: “Birincisi, tarih ibret alınması gereken bir aynadır anlayışı içinde acımasız bir sistem olan Sovyet Komünizminin siyasi, iktisadi ve sosyal alanlarda kullandığı ve özellikle Türkleri imha etmek maksadını güttüğü kanun, tüzük, yönerge ve diğer hususlar ile hedefe nasıl ulaşmaya çalıştığını hatırlatmak.
İkincisi ise, günümüzün ‘ideolojisiz’ gençliğine dün atalarına ne gibi yöntemler uygulanarak ‘mankurtlaştırıldığını’ göstermektir. Bu iki husus dışında makalelerin araştırmacılar için toplu bir yerde yayınlanarak başta Türkoloji, tarih, iktisat ve siyaset bilimcilere faydalı olması amaçlanmıştır.”
Şimdi tarihe not düşen bu önemli makalelerden köşemize kısa alıntılar yapalım.
*
Bolşevikler hakimiyeti ellerine aldıktan sonra İslâm dini İdil-Ural’da en ağır bir duruma düşmüştür. Bolşeviklik ile dinin barışmaz düşman oldukları herkesin malumudur. Bolşevizm’in liderleri tarafından söylenmiş olan sözler bu hususta hiçbir şüphe bırakmıyor.
Bolşevik hâkimiyetine kadar İdil-Ural’da sayısı 7000 kadar olan bu camilerden Bolşevik hakimiyeti devrinde 1000 kadar kalmış ve bunların 1941 yılına kadar % 75 nispeti kapatılmış bulunuyordu. Kapatılan camilerin binaları kulüp, kıraathane, kolhoz veya köy şuraları idaresi, hububat ambarı veyahut sökülerek inşaat malzemesi olarak kullanılırdı.
Sovyet rejimi sürecinde 750. 000 Kazan Türkü kendi milli topraklarından Sovyetler Birliği’nin diğer bölgelerine sürülmüştür.
*
Tamurbek Devletşin 26 Mayıs 1904 tarihinde Rusya Federasyonu’na tâbi Başkurdistan Cumhuriyeti Ufa vilayetinin Zildyar köyünde doğdu. 10 Eylül 1983 tarihinde uçmağa vardı. “Sovyet Tataristan’ı” adlı bir başka eseri daha vardır.
